ئايا له‌ پۆشاكی ئافره‌تاندا عابا مه‌رجه؟ ئەی یەك پارچە بێت مەرجە؟ ئه‌ی ڕه‌نگی ڕه‌ش مه‌رجه‌؟‌ 

       بێگومان ئەوەی مەبەستە لەئیسلامدا باڵاپۆشی ئافرەتە و دەرنەخستنی ڕازاوەییەكانییەتی.

       خودا ﷻ دەفەرموێت: ﴿وَلْيَضْرِبْنَ ‌بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أو ...﴾ [النور: 31]. واتە: «وە با سەرپۆشەكانیان بدەن بەسەر سنگ و گەردن و مل و به‌رۆکیاندا، وە با جوانی خۆیان دەرنەخەن مەگەر بۆ پیاوەكانیان یان...». ﴿خُمُر﴾ كۆی خمارە، ڕێك واتە: سەرپۆش لەزماندا. لەشەرعیشدا: بریتییە لەوەی ئافرەت سەر و سنگ و گەردنی پێدادەپۆشێت، ﴿جُيُوب﴾ كۆی «جيب»، بریتییە لە میلوان و یەخەی جلوبەرگ، كە سنگ و گەردنی ئافرەتی تێدا دەردەكەوێت. مەبەستیش لێرە شوێنەكەیەتی. وشەی ﴿ضرب﴾ (لێدان)ی بەكارهێنا لەبری ئەوەی بفەرموێ: (با سەرپۆش بەخۆیاندا بدەن) و هاوشێوەكانی.

       بۆ؟

   لەبەر موبالەغە و زیاتر جەختكردنەوە لەسەر ستر و خۆداپۆشین، كە بریتییە لە بەخۆدادانی تۆكمە و موحكەم. ﴿ولْيَضْربن﴾ لامەكە بۆ تەئكیدكردنەوەیە، نونەكەش نونی تەئكیدكردنەوەیە. بائەكەش بۆ «الإلصاق» و «المصاحبة» یە، بۆ موبالەغە لەخۆداپۆشین. 

      هەروەها دەفەرموێت: ﴿يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ ‌جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا﴾ [الأحزاب: 59]. واتە: «ئەی پەیامبەری خوا، بەژنەكانت (عائشة وحفصة وأمّ حبيبة وأمّ سلمة وسودة بنت زمعة وميمونة وزينب وجويرية وصفية)، وە كچەكانت (فاطمة وزينب ورقية وأمّ كلثوم)، وە ئافرەتانی ئیماندار بفەرمە: با باڵاپۆش و عاباكانیان شۆڕبكەنەوە بەسەر خۆیاندا، ئه‌و خۆداپۆشینه‌ش له‌بارترین شته‌ كه‌ ئێوه‌ به‌ پاكوخاوێنی و داوێنپارێزی بناسرێن و به‌ر قسه‌ و بوختان نه‌كه‌ون و ئازار و ئه‌زیه‌ت نه‌درێن». جیلبابیش بریتییە لەو پۆشاكەی لەسەر جلوبەرگەوە دەپۆشرێت. ﴿يُدْنِينَ﴾ له «الإدناء» ەوە هاتووە، واتە: الإرخاء والإسدال (شۆڕكردنەوە). ﴿ذَلِكَ﴾ەكەش بۆ ﴿الجلابيب﴾ دەگەڕێتەوە.

     عابا مەرج نییە، داپۆشراوی تەواو مەرجە

    عاباش مه‌رج نیيه‌، گرنگ باڵا پۆشی و داپۆشینی سه‌رتاپای لاشه‌یه‌ به‌ جلوبه‌رگێكی شه‌رعییه‌وه‌:

     بوخاری ئه‌ڵێت: «باب: في كم تصلي المرأة من الثِّيَابِ، وَقَالَ عِكْرِمَةُ: لَوْ وَارَتْ جَسَدَهَا فِي ثَوْبٍ لَأَجَزْتُهُ [وفي رواية: جاز]».

     واته‌: «بابەتی ئەوەی: ئافرەت لەچەند كراسدا نوێژ دەكات؟ وە عيكريمه‌ ده‌ڵێت: ئه‌گه‌ر ئافره‌ت هه‌موو لاشه‌ی به‌ كراسێك دابپۆشیت دروسته‌ و له‌سه‌ری ده‌كه‌وێت» ت.و.

     ئيبن ڕە‌جه‌ب ده‌ڵێت: عیكریمه مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌: واجبه‌ له‌سه‌ر ئافره‌ت هه‌موو لاشه‌ی دابپۆشێت جا ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ی به‌ یه‌ك پۆشاكیش هەر دروسته‌ [واته‌: با به‌ دوو پۆشاكیش نه‌بێت قه‌یدی نیه‌].

     بۆیه‌ زۆرێك له‌ هاوه‌ڵان و له‌وه‌و دواش ده‌فه‌رموون: له‌ دوو پۆشاكدا نوێژ ده‌كات كه‌ بریتیه‌ له‌ «درع» و«خمار»، [تۆزێكی دی واتاكه‌یان دێت]‌ وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك له‌ هاوه‌ڵانه‌وه‌ كه‌ واجبه‌ هه‌موو لاشه‌ی داپۆشێت.

     جا ئه‌گه‌ر لاشه‌ی به‌ پۆشاكێك و سه‌ریشی به‌ پۆشاكێكی تر دابپۆشێت دروسته‌ و كه‌راهه‌تی نییه‌... و باشترینه‌ له‌لای جمهوری زانایان ئافره‌ت له‌ سێ پۆشاكدا نوێژ بكات: ...

     له‌عومه‌ره‌وه‌ هاتووه‌ ده‌ڵێت: ئافره‌ت له‌ سێ پۆشاكدا نوێژ ده‌كات ئه‌گه‌ر هه‌یبوو: درع و، خیمار، وإزار. له‌ ئیبن عومه‌ریشه‌وه‌ نزیك له‌ ئه‌مه‌ هاتووه‌.

     - درعیش ئه‌وه‌یه‌: لاشه‌ی خۆی پێ داده‌پۆشێت... به‌ ئه‌حمه‌د وترا: درع، قه‌میسه‌؟ وتی: له‌ قه‌میس ده‌چێت، به‌ڵام شۆڕه‌، قاچی داده‌پۆشێت [وه‌ك دشداشه‌ و مه‌كسی].

     - خیماریش: بریتیه‌ له‌وه‌ی سه‌ری پێ داده‌پۆشێت... [سه‌رپۆش].

     - إزاریش: ڕاجیاوازی له‌سه‌ره‌؛ وتراوه‌: ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌ناو قه‌ده‌وه‌ به‌ره‌و خوار ده‌پۆشرێت... [وه‌ك به‌شی خواره‌وه‌ی ئیحرام].

     - ئیسحاقیش ده‌ڵێت: ئه‌گه‌ر وه‌ك شه‌ڕواڵ بیپۆشێت له‌بری إزار ده‌بێت ... [شه‌ڕوال قاچی هه‌یه‌، ئیزار نیه‌تی]. ئه‌گه‌ریش نه‌یكاته‌ إزار به‌ڵكو له‌سه‌رووی درعه‌كه‌یه‌وه بیپۆشێت، وه‌ك لێفه‌ بیدات به‌خۆیدا درووسته‌...

     ئافره‌تێكیش پرسیار ده‌كات له‌ عائیشه‌، ده‌ڵێت: منطق قورسه‌ له‌سه‌رم (واته‌: ئیزار و شه‌ڕواڵ)، قه‌یناكات به‌ مه‌كسی و سه‌رپۆشه‌وه‌ نوێژ بكه‌م؟ وتی: به‌ڵێ، ئه‌گه‌ر شۆڕ بێت بێت.

     وتراویشه‌: إزار: جیلبابه‌، كه‌ وه‌ك لێفه‌یه‌كی شۆڕ و فراوانه‌ سه‌ر و كراسه‌كه‌ی داده‌پۆشێت، ئه‌مه‌ش وته‌ی شافعی و حه‌نبه‌لیه‌كانه‌. له‌ ئومسه‌له‌مه‌شه‌وه‌ هاتووه‌ به‌ مه‌رفوعی، بەڵام ڕاستتر ئه‌وه‌یه‌ مه‌وقوفه‌ و وته‌ی خۆیه‌تی، كه پرسیاری‌ لێكراوه‌: ئایا ئافره‌ت له‌ درع و خیماردا نوێژ ده‌كات، به‌ بێ ئیزار؟ وتوویه‌تی: ئه‌گه‌ر شۆڕ و پۆڕ بێت و سه‌ر پێكانی دابپۆشێت، به‌ڵێ.

     سه‌باره‌ت به‌ ڕه‌نگ:

    ئافره‌ت بۆی درووسته‌ هه‌موو ڕه‌نگێك بپۆشێت، به‌ مه‌رجێك سه‌رنجڕاكێش نه‌بێت وەك ڕەش.

    به‌ڵام جگه‌ له‌ ڕه‌شیش درووسته‌ ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌ شه‌رعیه‌كانی تێدا بێت، لەوانە:

    ڕەنگی سەوز: لەصەحیحی بوخاریدا هاتووە، كەسەرپۆشی سەوزیان پۆشیووە: «أنَّ رفاعة طلَّقَ امرأتَهُ، فتزوَّجها عبدُ الرحمن بن الزُّبير القُرَظيُّ، قالت عائشة رضي الله عنها: وعليها خِمارٌ أخضر، فشكَتْ إليها وأرَتها خُضرةً بجلدها..». أخرجه البخاري في «اللباس» باب الثياب الخضر (٥٨٢٥) من حديث عائشة رضي الله عنها.

    هەروەها سووریش، لەصەحیحی موسلمدا هاتوو لە عبد الله ی كوڕی عەمرەوە، دەڵێت: «رَأَى النَّبِيُّ  صلى الله عليه وسلم علَيَّ ثَوْبَيْنِ مُعَصْفَرَيْنِ [مصبوغين بالعُصفر الذي له صباغٌ أحمر]، فَقَالَ: «أَأُمُّكَ أَمَرَتْكَ بِهَذَا؟» قُلْتُ: أَغْسِلُهُمَا، قَالَ: «بَلْ أَحْرِقْهُمَا»». أخرجه مسلم في «اللباس والزينة» (٢٠٧٧)، من حديث عبد الله بن عمرو رضي الله عنه.

    نەوەوی دەڵێت: ««أَأُمُّكَ أَمَرَتْكَ بِهَذَا؟» معناه: أنَّ هذا من لباس النساء وزيِّهنَّ وأخلاقهنَّ». «شرح مسلم» للنووي: (١٤/ ٥٥). هەروەها دەڵێت: «وأمَّا الأمر بإحراقهما، فقيل: هو عقوبةٌ وتغليظٌ لزجره وزجر غيره عن مثل هذا الفعل، وهذا نظير أمرِ تلك المرأة التي لعنت الناقةَ بإرسالها، وأمرِ أصحاب بريرةَ ببيعها وأنكر عليهم اشتراطَ الولاء ونحو ذلك».

    هەروەها لەوەوە هاتووە دەڵێت: «هَبَطْنَا مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ ثَنِيَّةٍ، فَالْتَفَتَ إِلَيَّ وَعَلَيَّ رَيْطَةٌ مُضَرَّجَةٌ بِالْعُصْفُرِ فَقَالَ: «مَا هَذِهِ الرَّيْطَةُ عَلَيْكَ؟» فَعَرَفْتُ مَا كَرِهَ فَأَتَيْتُ أَهْلِي وَهُمْ يَسْجُرُونَ تَنُّورًا لَهُمْ فَقَذَفْتُهَا فِيهِ، ثُمَّ أَتَيْتُهُ مِنَ الْغَدِ فَقَالَ: «يَا عَبْدَ اللهِ، مَا فَعَلَتِ الرَّيْطَةُ؟» فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ: «أَلاَ كَسَوْتَهَا بَعْضَ أَهْلِكَ، فَإِنَّهُ لاَ بَأْسَ بِهِ لِلنِّسَاءِ»». أخرجه أبو داود في «اللباس» بابٌ في الحمرة (٤٠٦٦)، وابن ماجه في «اللباس» باب كراهية المعصفر للرجال (٣٦٠٣)، وصحَّحه أحمد شاكر في «تحقيقه لمسند أحمد» (١١/ ٧٦).

    هەروەها لە ئیبراهیمی نەخەعییەوە هاتووە دەڵێت: «أنه كان بدخل مع علقمة والأسود على أزواج النبي صلى الله عليه وسلم، فَيرا هُنَّ في اللحف الحمر». أخرجه ابن أبی شیبة في «مصنفه».

    هەروەها لە ئیبن ئەبی مولەيكەوە هاتووە، دەڵێت: «رأيت على أم سلمة درعاً وملحفة مصبغتين بالعصفر». أخرجه ابن أبی شیبة في «مصنفه».

    هەروەها لە قاسمی كوڕی محمدەوە هاتووە: «أن عائشة كانت تلبس الثياب المُعَصْفرة، وهي مُحْرِمة». أخرجه ابن أبی شیبة في «مصنفه».

    لەڕیوایەتێكدا: «أن عائشة كانت تلبس الثياب الموردة بالعصفر، وهي مُحْرِمَة». أخرجه ابن أبی شیبة في «مصنفه».

    لەهیشامەوە، لەفاتیمەی كچی مونذیرەوە: «أن أسماء كانت تلبس المعصفر، وهي مُحْرِمة». أخرجه ابن أبی شیبة في «مصنفه».

  لەسەعیدی كوڕی جوبەیرەوە: «أنه رأى بعض أزواج النبي صلى الله عليه وسلم تطوف بالبيت وعليها ثياب معصفرة». أخرجه ابن أبی شیبة في «مصنفه».

  لە عائیشەی كچی سەعدەوە، دەڵێت: «كن أزواج النبي صلى الله عليه وسلم يحرمن في المعصفرات». «الفروع» لابن مفلح (3/ 330). وصحح إسناده أحمد بن عبد الحلیم في «شرح العمدة» (3/ 96).

    هەروەها ڕەنگی سپیش: لەبەر گشتێتی فەرموودەی: «الْبَسُوا مِنْ ثِيَابِكُمُ الْبَيَاضَ فَإِنَّهَا مِنْ خَيْرِ ثِيَابِكُمْ، وَكَفِّنُوا فِيهَا مَوْتَاكُمْ». أخرجه أبو داود في «الطبِّ» بابٌ في الأمر بالكحل (٣٨٧٨)، والترمذي في «الجنائز» باب ما يُستحبُّ من الأكفان (٩٩٤)، من حديث ابن عبَّاسٍ رضي الله عنهما. وصحَّحه ابن الملقِّن في «البدر المنير» (٤/ ٦٧١)، وأحمد شاكر في «تحقيقه لمسند أحمد» (٥/ ١٤٣).

    هەروەها زەردیش، لەبەر فەرموودەی: «وَأَمَّا الصُّفْرَةُ: فَإِنِّي رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَصْبُغُ بِهَا، فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ أَصْبُغَ بِهَا». أخرجه البخاري في «الوضوء» باب غسل الرجلين في النعلين (١٦٦)، ومسلم في «الحج» (١١٨٧)، من حديث ابن عمر رضي الله عنهما.

    لەسونەنی «أبي داود»دا هاتووە دەڵێت: «... وَقَدْ كَانَ يَصْبُغُ ثِيَابَهُ كُلَّهَا حَتَّى عِمَامَتَهُ». أخرجه أبو داود في «اللباس» باب في المصبوغ بالصفرة (٤٠٦٤)، والنسائي في «الزينة» باب الخضاب بالصفرة (٥٠٨٥)، من حديث ابن عمر رضي الله عنهما. ئەمەش بۆ پیاوانە، بەڵام ئافرەتان هاوبەشن لەگەڵ پیاواندا مەگەر بەبەڵگە لێیان جیا ببنەوە.

    ئەمە ئەم ڕەنگانە لەدەقەكاندا، بەڵام قیاسی هەر ڕەنگێكی تر دەكرێتە سەر ئەم ڕەنگانە مەگەر بەبەڵگە. بەڵام نابێت سەرنجڕاكێش و ورووژێنەر بێت وەك جلوبەرگی فاسق و داوێنپیسەكان.

     لێرەشەوە ڕووندەبێتەوە، ئەوەی بەشێك لەئافرەتە مولتەزیمەكان دەیڵێن لە حەرامێتی غەیرە ڕەش، یان بیدعە بوونی غەیرە ڕەش، وتەیەكی داهێنراوە و زیادەیە.

     پرسیار لەلیژنەی هەمیشەیی دەكرێت و دەوترێت: «حجاب المرأة المسلمة هل هو خاص باللون الأسود أو عام في كل الألوان؟». ئەوانیش لەوەڵامدا دەڵێن: «لباس المرأة المسلمة ليس خاصا باللون الأسود، ويجوز لها أن تلبس أي لون من الثياب، إذا كان ساترا لعورتها، وليس فيه تشبه بالرجال، وليس ضيقا يحدد أعضاءها، ولا شفافا يشف عما وراءه، ولا مثيرا للفتنة. وبالله التوفيق». فتاوى اللجنة الدائمة» رقم (5089). هەروەها بڕوانە: (7523)، و(17/108)، و(17/109)، و(17/100).

     هەروەها پرسیار لەشێخ محمد دەكرێت و دەوترێت: «لبس المرأة الثوب الأحمر أو الأصفر وغيرهما من الألوان في الحج ما حكمه؟» ئەویش لەوەڵامدا دەڵێن: «لا بأس للمرأة أن تلبس ما شاءت إلا ما يعد تبرجاً وتجملاً فإنها لا تفعل، لأنها سوف يشاهدها الرجال...». «مجموع فتاوى ورسائل العثيمين» (22/180).

     هەروەها ئیبن حەزم دەڵێت: «واتّفقوا أن لباس كل شيء ما لم يكن حريرا أو منسوجا فيه حرير أو معصفرا أو مغصوبا أو مصبوغا بالبول أو جلد ميتة أو من صوفها أو من شيء منها : فحلال للرّجال وللنساء... واتّفقوا على إباحة الصّباغ ما لم يكن بعصفر أو نجاسة ...». «مراتب الإجماع» (ص 150).

     بەڵکو ئەم بابەتە جێی کۆدەنگییە، کە ڕەنگی جگە لە ڕەش بۆ ئافرەتان درووستە. نەوەوی دەڵێت: «يجوز لبس الثوب الأبيض والأحمر والأصفر والأخضر والمخطط، وغيرها من ألوان الثياب، ولا خلاف في هذا، ولا كراهة في شيء منه». «المجموع» (4 / 452).

     بۆ زياتر، بڕوانە: «حسن الأسوة بما ثبت من الله ورسوله في النسوة» (ص 460) (337) (بَاب مَا ورد فِي ألوان الثِّيَاب للنِّسَاء) هی محمد صديق خان البخاري القِنَّوجي. هەروەها بڕوانە: صەحیحی بوخاری: (1618).

      سەبارەت بەجلوبەرگی دوو پارچە 

     هیچ ڕێگر نییە لەپۆشینی بەمەرجە شەرعییەكانەوە، بەڵام زۆربەی جار جلوبەرگی دوو پارچە، تەواو لاشە داناپۆشێت، بەڵام ئەگەر باڵای پۆشی و مەرجەكانی تێدا بوو، مانع نییە دوو پارچە بێت، والله أعلم.

       بوخاری دەڵێت: «باب، في كم تصلي المرأة من الثياب. وقال عكرمة: ‌لو ‌وارت ‌جسدها ‌في ‌ثوب جاز». اهـ.. پێشتریش هێنامانەوە.

      الحافظ ئیبن ڕەجەب لەشیكردنەوەیدا دەڵێت: «يريد عكرمة: أن الواجب عليها في الصلاة ستر جميع جسدها، فلو وارته كله بثوب واحد جاز، ومراده بجسدها: بدنها ورأسها، فلهذا قال كثير من الصحابة، ومن بعدهم: تصلي المرأة في درع وخمار ـ إشارة منهم: إلى أنه يجب عليها ستر رأسها وجسدها. فإن سترت جسدها بثوب ورأسها بثوب جاز، ولم تكره صلاتها، وهو أدنى الكمال في لباسها، وإن التحفت بثوب واحد خمرت به رأسها وجسدها صحت صلاتها، لكنه خلاف الأولى». پێشتریش بەشێكیمان بەكوردی هێنایەوە.

       واتە: ئيبن ڕە‌جه‌ب ده‌ڵێت: «عیكریمه مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌: واجبه‌ له‌سه‌ر ئافره‌ت هه‌موو لاشه‌یبۆ نوێژ دابپۆشێت، جا ئه‌گه‌ر لاشەی داپۆشی بەیەك پۆشاكیش هەر دروسته‌! [با به‌ دوو پۆشاكیش نه‌بێت]. كە دەشڵێت: (جەستەی) مەبەستی: سەر و سنك و سك و ناوقەدیەتی (لاشەی)، بۆیە زۆرێك لە هاوه‌ڵان و له‌وه‌ودواش ده‌ڵێن: ئافرەت لە كراسێك و سەرپۆشێكدا نوێژ دەكات، وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك لێیانەوە كه‌ واجبه‌كە ئەوەیە: هه‌موو لاشه‌ و سەری دابپۆشێت. جا ئه‌گه‌ر لاشه‌ی به‌ پۆشاكێك و سه‌ریشی به‌ پۆشاكێكی تر دابپۆشێت دروسته‌ و كه‌راهه‌ت نییه‌ لەنوێژەكەیدا، ئەمەش لای كەمی تەواوێتییە، خۆ ئەگەر یەك پۆشاكی پێچا بەسەر و لاشەیدا، ئەوا نوێژەكەی درووست دەبێت، بەڵام خلاف الأولایە ... له‌لای جمهوری زانایانیش باشترە ئافره‌ت له‌سێ پۆشاكدا نوێژ بكات...».

      ئبن بەطاڵ دەڵێت: «وقال ابن المنذر: على المرأة أن تستر فى الصلاة جميع بدنها سوى وجهها وكفيها سواء سترته بثوب واحد أو أكثر، ولا أحسب ما روى عن المتقدمين فى ذلك من الأمر بثلاثة أثواب أو أربعة إلا من طريق الاستحباب، والله أعلم. قال غيره: لأن صلاة النساء المتلفعات مع النبى يحتمل أن تكون بثوب واحد» اهـ. 

      بەكورتی واتە: ئیبن ئەلمونزیر دەڵێت: گرنگ ئەوەیە ئافرتە هەموو لاشەی دابپۆشێت، ئیتر یەك جلوبەرگ بێت یان زیاتر، ئەوەشی لەپێشینانەوە هاتووە لەبارەی پۆشینی سێ جلوبەرگ، وادەزانم وەك سووننەت بێت نەك واجب» اهـ. 

     پرسیاریش لەلیژنەی هەمیشەیی دەكرێت و دەوترێت: «ما هي شروط الحجاب، أيجب أن يكون الجلباب قطعة واحدة أم يمكن أن يكون قطعتين، وإذا فعل هذا أيكون بدعة أم لا؟». ئەوانیش لەوەڵامدا دەڵێن: «الحجاب سواء كان قطعة أو قطعتين فليس في ذلك بأس إذا حصل به الستر المطلوب المشروع. وبالله التوفيق». فتاوى اللجنة الدائمة». ( 17 / 178) .

      سەبارەت بە عابای سەرشان:

     هیچ ناشەرعییەكی تێدا نییە ئەگەر مەرجە شەرعییەكانی تری تێدا فەراهەم بوو، ئەوانەشی دەڵێن: ناشەرعییە، بەهۆی هەڵە تێگەیشتنیانەوە تووشی ئەو هەڵە هاتوون. بەهۆی ئەوەی «هەندێك» زانا وتوویانە، ئەگەر عابای دا بەسەرشانیدا، بەڵام سەرشانی دیار بێت، و مل و سنگ و گەردنی دەربكەوێت، ئەو كاتە قەبارەی لاشەی دەردەكەوێت.

      لەدەق و وتە گوازراوەكانی پێشووشەوە ڕوون بوویەوە، كە درووستە، تەنانەت وا ڕوون دەبێتەوە كە ئەسڵ دوو پارچە بێت نەك یەك پارچە، سەرپۆش بەجیا و كراسێك بەجیا...

      جلوبەرگی شەرعی تایبەت جلوبەرگی شوێن و دەڤەر و ڵاتێكی دیاریكراوەوە

     هەروەكو چۆن تایبەت نییە بەجلوبەرگی وڵات و شوێنێكی دیاریكراوەوە.

     ئافره‌تیش ده‌بێته‌ داپۆشراو ئه‌گه‌ر:

1. هه‌موو لاشه‌ی داپۆشی، جگە لەدەموچاو و دەست نەبێت، ئەوەش ئەگەر مەترسی فیتنە هەبوو وەك جێگایەكی فیتنە، یان ئافرەتێكی جوان و فیتنەی دروستدەكرد، ئەوە دایدەپۆشێت، ئەگەرنا ڕاجیایی لەسەرە.
2. و به‌ پۆشاكی شۆره‌ت و به‌ناوبانگه‌كان نه‌بێت. لەبەر فەرموودەی: «من لبس ثوب شهرة في الدنيا ألبسه الله ثوب مذلة يوم القيامة ثم ألهب فيه نارا».
3. و پۆڕ بێت و ته‌سك نه‌بێت به‌ ڕاده‌یه‌ك سنگ و سمت و ڕان و مه‌مكه‌كانی ده‌رنەخات.
4. و ته‌نك نه‌بێت. پەیامبەری خوا  صلى الله عليه وسلم دەفەرموێت: «صِنْفَانِ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لَمْ أَرَهُمَا؛ قَوْمٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأَذْنَابِ الْبَقَرِ، يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ، وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ عَارِيَاتٌ...». ئیبن عەبدولبەڕ دەڵێت: «أراد صلى الله عليه وسلم النساء اللواتي يلبسن من الثياب الشيء الخفيف الذي يصف لا يستر فهن كاسيات بالاسم عاريات في الحقيقة». من: «تنوير الحوالك» (3/103).
5. خۆچواندنی تێدا نه‌بێت نه‌ به‌ پیاوان و فاسیقان و خراپه‌كاران و بە بێباوه‌ڕان. لەپەیامبەری خواوە  صلى الله عليه وسلم هاتووە: «أَنَّهُ لَعَنَ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ، وَالْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاء». هەروەها پەیامبەری خوا  صلى الله عليه وسلم دەفەرموێت: من تشبه بقوم فهو منهم.
6. هەروەها لەخوودی خۆیدا ڕازاوە نەبێت، واتە سه‌رنجی پیاوان ڕانەكێشێت و پیاوی پێ ڕاو بكرێت.
7. هەروەها بۆنی پێوە نەكرابێت بەڕادەیەك بگات بە دەورووبەر.
8. نابێت حەرام بێت، وەك ئەوەی دزراو، یان زەوتكراو.

     ئەم مەرجانە دەقەكانی قورئان و سووننەت بەڵگەن لەسەری.

     زەهەبی دەڵێت: «ومن الأفعال التي تُلْعَن عليها المرأة، إظهار الزينة والذهب واللؤلؤ تحت النقاب، وتطيبها بالمسك والعنبر والطيب إذا خرجت، ولبسها الصباغات والأُزر الحريرية والأقبية القصار، مع تطويل الثوب وتوسعة الأكمام وتطويلها، وكل ذلك من التبرج الذي يمقت الله عليه، ويمقت فاعله في الدنيا والآخرة، ولهذه الأفعال التي قد غلبت على أكثر النساء، قال عنهن النبي صلى الله عليه وسلم: اطلعت على النار فرأيت أكثر أهلها النساء». «كتاب الكبائر» (ص 131).

     ئالوسی دەڵێت: «ثم اعلم أن عندي مما يلحق بالزينة المنهي عنها إبداؤها ما يلبسه أكثر مترفات النساء في زماننا فوق ثيابهن، ويستترن به إذا خرجن من بيوتهن، وهو غطاء منسوج من حرير ذي عدة ألوان، وفيه من النقوش الذهبية والفضية ما يبهر العيون، وأرى أن تمكين أزواجهن ونحوهم لهن من الخروج بذلك، ومشيهن به بين الأجانب، من قلة الغيرة، وقد عمت البلوى بذلك. ومثله ما عمت البلوى به أيضاً من عدم احتجاب أكثر النساء من إخوان بعولتهن، وعدم مبالاة بعولتهن بذلك،، وكل ذلك مما لم يأذن به الله تعالى ورسوله صلى الله عليه وسلم . وأمثال ذلك كثير، ولا حول ولا قوة إلا بالله العلي العظيم». «روح المعاني».

     زۆربەی ئەمانەشی وتم، تەنها فەتوای كۆمەڵێك حیزب و گروپ و تاقم و حیزب و پێڕ نییە، بەڵكو بەگشتی فەتوای زاناكانی زۆربەی تاقمە ئیسلامییەكان لەدەور ئەمە دەخوولێتەوە.

داماوی ڕەحمەتی خوا

علی خان

05/11/1441

2020/06/26